Uống trà đã trở thành một nghệ thuật sống đậm đà triết lý và văn hóa tại Nhật Bản. Được gọi với cái tên “trà đạo” hay “Sadō”, nghệ thuật này không chỉ đơn thuần là việc thưởng trà mà còn là sự thể hiện tinh tế của một lối sống, một nếp tư duy tinh thần mang đậm dấu ấn của người Nhật. Trà đạo đã len lỏi vào từng ngóc ngách của xã hội này, tạo nên một di sản văn hóa vô cùng quý giá, được UNESCO vinh danh là Kiệt tác Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại.
++ Cùng đọc thêm: Bánh kẹo, trà, cà phê cho đến bia rượu – Hương vị Nhật Bản chinh phục người Việt
Nguồn gốc và quá trình hình thành Trà đạo
Trà đạo bắt nguồn từ nền văn hóa nho giáo Trung Quốc cổ đại với truyền thống uống trà lâu đời. Khoảng thế kỷ 8, trà bắt đầu du nhập vào Nhật Bản và dần trở thành đồ uống quen thuộc của tầng lớp quý tộc. Tuy nhiên, mãi đến thế kỷ 12, dưới ảnh hưởng của Phật giáo Thiền tông từ Trung Quốc, trà đạo mới hình thành dần ở Nhật với những nét đặc trưng riêng biệt.
Thiền là nhân tố quan trọng đầu tiên định hình nên bản sắc của trà đạo Nhật Bản. Những vị sư Thiền tông khi truyền bá tư tưởng nhà Phật tại đất nước này đã đem theo cùng truyền thống đạo đức, tập tính uống trà để rèn luyện tinh thần. Từ đó, hình thành nên những nghi lễ, nghi thức đặc biệt khi thưởng trà nhằm nuôi dưỡng tâm hồn, định tĩnh tâm trí. Tinh thần tĩnh lặng, thiền định này đã trở thành một yếu tố xuyên suốt trong nghệ thuật trà đạo của người Nhật.
>> Cùng xem thêm: Rượu Shochu nhật bản chính hãng
Các yếu tố cấu thành nghệ thuật Trà đạo
1. Không gian yên tĩnh, gần gũi với thiên nhiên
Trà đạo Nhật Bản đề cao việc xây dựng một không gian yên bình giữa thiên nhiên xanh tươi để cho tâm hồn được thanh lọc, nhẹ nhàng thư giãn. Các khu vườn trà truyền thống thường được thiết kế theo phong cách vườn Nhật cổ điển, kết hợp hài hòa với kiến trúc của ngôi nhà trà. Những con đường rải sỏi uốn lượn, hòn non bộ thể hiện triết lý núi và nước, khu vực có bồn nước và hồ cá để tăng thêm không khí trong lành, tĩnh mịch.
2. Dụng cụ pha trà tinh xảo
Để tổ chức một buổi trà đạo một cách nghiêm túc, người ta cần có đầy đủ các dụng cụ trà nhất định: bình trà, chén trà, muỗng trà,… Những dụng cụ này thường được làm bằng đất sét hoặc gốm sứ, mang những đường nét giản dị nhưng tinh tế. Chúng không chỉ có công năng thực tế mà còn mang những ý nghĩa tượng trưng sâu xa về thiên nhiên, vũ trụ, sự vô thường của vạn vật.
3. Thức uống của nghệ nhân
Trà xanh là loại thức uống chính trong trà đạo Nhật Bản. Hai loại phổ biến và nổi tiếng nhất là matcha và gyokuro. Matcha là bột trà xanh được nghiền từ lá chè tươi sau khi đã phơi nắng và rang lại. Gyokuro là loại trà xanh cao cấp, có vị đắng thanh nhẹ, hương thơm đặc trưng. Quy trình pha chế những loại trà đạo này vô cùng cầu kỳ, đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ rất cao từ người nghệ nhân trà đạo.
4. Nghi lễ pha trà đạo trang nghiêm
Khi tổ chức một buổi trà đạo, người ta phải tuân thủ các nghi thức, quy cách rất chặt chẽ. Mỗi một cử chỉ, động tác từ cách bước vào nhà trà, quỳ gối trên đệm tatami, lấy củi đốt lò sưởi, pha chế trà, đều phải được diễn ra đúng cách với tác phong nhẹ nhàng, trang nghiêm, mang đậm tính biểu tượng. Thậm chí, những hành vi nhỏ nhặt nhất như cách cầm lấy bình trà hay thưởng thức âm thanh của nước sôi cũng đều được coi trọng và làm một cách cẩn trọng.
5. Triết lý tâm linh nhân sinh
Bên cạnh các yếu tố hình thức, tinh thần và triết lý là trọng tâm của trà đạo Nhật Bản. Khi uống trà, người ta phải hoàn toàn lắng đọng thân tâm, đi vào trạng thái an nhiên tự tại và nhẹ nhàng thưởng thức mọi thứ xung quanh. Từ màu sắc thức uống, hương trà thơm ngát đến không gian thiên nhiên yên bình và cảm giác thiền định bao trùm. Tất cả hòa quyện để nuôi dưỡng tâm hồn, sống trọn vẹn với giây phút hiện tại. Đó là triết lý tỉnh thức, dung hòa con người với vũ trụ, nhìn nhận đời sống với cái nhìn bình đẳng, chân thực và đơn giản. Những điều này chính là lý tưởng sống và nền đạo đức cao đẹp mà trà đạo muốn truyền tải.
Xoay quanh chén trà nhỏ bé là cả một bầu trời triết lý, là nền văn hóa đậm đà hồn Nhật đã đồng hành cùng người dân xứ Phù Tang hàng trăm năm qua. Trà đạo không chỉ là một nghệ thuật biểu diễn đẹp mắt mà còn là cách sống tỉnh thức, một lối nhìn triết lý sâu sắc đối với thế gian vạn vật. Xuyên suốt từ không gian, dụng cụ, thức uống cho đến nghi lễ và tinh thần, trà đạo đã thể hiện được sự tinh tế vô cùng, đồng thời chứa chan những bài học về đạo đức và ý nghĩa nhân sinh. Trà là món quà tinh thần chứa đựng vẻ đẹp truyền thống của Nhật Bản, đóng góp to lớn cho di sản văn hóa nhân loại.
>> Có thể bạn quan tâm: nước giặt quần áo nhật bản uy tín
