Ý nghĩa văn hóa và tín ngưỡng của bánh kẹo Nhật Bản

Trong nền văn hóa phong phú của xứ sở mặt trời mọc, bánh kẹo Nhật Bản không đơn thuần là một món ăn ngon lành, mà còn mang nhiều ý nghĩa văn hóa và tín ngưỡng sâu sắc. Từ những cửa hàng nhỏ xinh đến các tiệm truyền thống lâu đời, bánh kẹo Nhật không chỉ quyến rũ với hương vị thơm ngon mà còn toát lên nét đẹp tinh tế trong nghệ thuật làm bánh, gói ghém những triết lý sống quý báu. Khi thưởng thức những chiếc bánh kẹo đầy màu sắc và biểu tượng, chúng ta như được kể câu chuyện về nếp sống, niềm tin và truyền thống của người Nhật qua nhiều thế kỷ.

Ý nghĩa văn hóa của bánh kẹo Nhật Bản

Bánh kẹo Nhật không đơn thuần là một món ăn, mà còn là biểu tượng mang ý nghĩa sâu sắc. Hình dáng, màu sắc và cách trang trí của nhiều loại bánh kẹo truyền thống thể hiện những ước nguyện về sự may mắn, thịnh vượng và điềm lành. Điển hình như những chiếc bánh dẹt hình vòng tròn “wagashi” được làm từ bột gạo đỏ hay nhân đậu đỏ, tượng trưng cho sự bình an và thịnh vượng. Những chiếc bánh hình quả cầu bằng bột đậu xanh “kuri kinton” gợi nhớ về màu của chiếc lá kỳ lân – biểu tượng của sự giàu có và hạnh phúc.

Bên cạnh đó, bánh kẹo đóng vai trò như phương tiện thiết lập, duy trì và thắt chặt các mối quan hệ trong xã hội Nhật Bản. Món quà bánh kẹo thường được trao tặng trong các dịp lễ hội, nghi lễ, các sự kiện quan trọng của gia đình như cưới hỏi, khai trương, hay thăng chức mới… Điều này thể hiện sự trân trọng và thành ý mà người tặng dành cho người nhận. Đi xa hơn nữa, bánh kẹo còn giữ vai trò gắn kết cộng đồng, khi mọi người cùng chia sẻ, thưởng thức những món bánh kẹo truyền thống trong các lễ hội của làng xóm, thôn xã.

Một ý nghĩa văn hóa khác đáng lưu ý là cách bánh kẹo được sử dụng để bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng người khác. Truyền thống tặng quà có từ xa xưa, và việc biếu bánh kẹo đẹp mắt trong nhiều tình huống sẽ thể hiện sự lịch sự và lòng tôn kính đến đối phương. Chẳng hạn khi đi thăm viếng một đền chùa, người Nhật thường mua bánh kẹo làm lễ vật cúng tế; hay khi sang thăm đối tác kinh doanh, bánh kẹo là món quà nhẹ nhàng và lễ phép để dành tặng chủ nhà.

>> Có thể bạn quan tâm: rượu sake nhật bản hồ chí minh

Ý nghĩa tín ngưỡng

Ngoài ý nghĩa văn hóa, nhiều loại bánh kẹo Nhật Bản còn mang đậm dấu ấn của các tín ngưỡng bản địa như Shinto và Phật giáo. Trong các lễ hội của hai tôn giáo này, bánh kẹo đóng vai trò thiêng liêng như một lễ vật cúng tế vật linh và thần linh. “Hina-arare” là một loại bánh vụn trong lễ hội búp bê Hinamatsuri, ngụ ý lời cầu nguyện cho bé gái khi trưởng thành có cuộc sống thuận lợi, may mắn. Hay chiếc bánh dẹt tròn “kagami mochi” đặc trưng của lễ Oshogatsu (Tết Nguyên Đán), gợi nhớ về hình tượng của mặt trăng tròn đầy, tượng trưng cho sự sung túc và bình an.

Bên cạnh các nghi lễ tôn giáo, nhiều truyền thống dân gian của người Nhật cũng hướng tới việc cầu mong sự may mắn, xua đuổi điềm gỡ bằng bánh kẹo. Điều này thể hiện rõ trong các hình dáng, màu sắc và cách trang trí của một số loại bánh kẹo đặc biệt. Ví dụ bánh “tsubu-an” được nặn thành từng viên nhỏ, màu trắng sữa như vầng trăng tròn, gợi ý cho sự hoàn thiện. Hay chiếc bánh “sasa-dango” được làm từ gạo nếp, gắn xen kẽ 3 màu xanh, hồng và trắng tượng trưng cho sự gắn kết, hòa hợp và may mắn.

Một số dịp lễ hội truyền thống sử dụng bánh kẹo tại Nhật Bản

Hinamatsuri (Lễ hội búp bê): Đây là lễ hội truyền thống vào ngày 3 tháng 3 hằng năm, nhằm cầu chúc cho các bé gái sớm trưởng thành, có cuộc đời bình an và viên mãn. Mỗi gia đình có con gái sẽ dựng bàn thờ búp bê, bày các con búp bê được làm bằng sợi gai dệt và các loại bánh kẹo đặc trưng như “hishi mochi” (bánh dẹt hình thoi), “hina-arare” (bánh vụn màu sắc)… Các cô gái sẽ thưởng thức những món bánh này để cầu mong một tương lai rạng rỡ như đám búp bê.

Oshogatsu (Tết Nguyên Đán): Vào dịp Năm Mới cổ truyền Nhật Bản, bánh kẹo là món không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên và bàn thờ thần linh của mỗi gia đình. Chiếc bánh gạo nếp tròn nhẵn “kagami mochi” được dâng lên với hy vọng năm mới hanh thông, vạn sự như ý. Bánh “dango” (bánh cầu bằng gạo nếp) nhiều màu sắc cũng là món ăn mang ý nghĩa may mắn và hạnh phúc cho năm mới. Mọi người trong nhà sẽ cùng thưởng thức những món bánh kẹo này để ngày đầu năm được đầy đủ, viên mãn.

Lễ Obon (Lễ Vu Lan): Đây là dịp để người Nhật tỏ lòng hiếu kính với các vong linh tổ tiên và cũng là lễ hội rước đón những linh hồn quay về với cõi trần. Trong lễ Obon, bánh kẹo là một phần quan trọng của lễ vật được chuẩn bị sẵn để đón tiếp và thờ cúng tổ tiên. Người ta thường làm bánh chuối “somen” hay bánh đậu đỏ “hojoki” để dâng cúng lên bàn thờ tổ tiên.

Ngoài ra còn nhiều lễ hội khác cũng có sử dụng bánh kẹo truyền thống như Lễ Trung thu (Tsukimi) với bánh nướng “dango”, bánh “ohagi” làm từ gạo nếp và đậu đỏ; Lễ Tạ ơn vụ mùa với bánh “kashiwa mochi” nhân đậu đỏ và gọn trong lá cây phong… Bánh kẹo đã trở thành một phần thiết yếu trong các lễ hội, mang theo những câu chuyện và truyền thống văn hóa đặc sắc của xứ sở Phù Tang.

Qua những ý nghĩa văn hóa và tín ngưỡng nêu trên, chúng ta có thể thấy bánh kẹo là một bộ phận không thể thiếu trong đời sống tinh thần và vật chất của người dân Nhật Bản. Ngoài hương vị thơm ngon, qua từng miếng bánh, từng dòng châm ngôn gắn liền, chúng ta như được khám phá thêm những giá trị đạo lý sâu sắc mà ông bà đã đúc kết – câu chuyện về mong muốn hòa bình, hạnh phúc và sự may mắn. Không chỉ là miếng ăn bình thường, bánh kẹo còn khơi gợi những kỷ niệm về gia đình, bạn bè, về câu chuyện đáng quý của dân tộc Nhật. Thật đáng tự hào khi một nền văn hóa lâu đời như Nhật vẫn luôn duy trì và phát huy truyền thống làm bánh kẹo này cho đến ngày nay.

> Mời xem thêm: trà giảm cân collagen nhật bản