Gốm sứ Arita – Gốm sứ đậm chất văn hóa Nhật Bản

Nằm sâu trong vùng Saga của vùng đảo Kyushu, Nhật Bản, làng gốm Arita đã trở thành một trong những trung tâm sản xuất gốm sứ lâu đời và danh tiếng nhất trong lịch sử Nhật Bản. Những tác phẩm gốm sứ Arita không chỉ khẳng định bản sắc văn hóa của vùng đất này mà còn trở thành biểu tượng cho nét tinh tế, sự sáng tạo của nghệ thuật gốm sứ Nhật Bản trên toàn thế giới.

Các dòng sản phẩm chính của gốm sứ Arita

Gốm sứ Arita (Arita-yaki)

Dòng gốm truyền thống Arita-yaki là nền tảng của nghề gốm Arita. Chất liệu gốm được nung đến nhiệt độ cao và phủ một lớp men trong suốt, tinh khiết. Những sản phẩm Arita-yaki thường có hình dáng đơn giản, tinh tế với đường nét uốn lượn mềm mại. Các kiểu dáng phổ biến bao gồm bát, đĩa, chén, vại hứng rượu, lọ hoa,… được trang trí với các họa tiết trừu tượng màu xanh lam, nâu đỏ.

Điểm nhấn nghệ thuật nằm ở kỹ thuật trang trí phong phú như sứ mỏng trong, sứ dệt, sứ đính,… đem đến vẻ đẹp tinh xảo, sang trọng cho những tác phẩm Arita-yaki. Đặc biệt, nghệ nhân còn khéo léo kết hợp nhiều kỹ thuật như khảm, sơn mài, đính đá quý tạo nên những kiệt tác gốm sứ đỉnh cao.

Gốm sứ Arita trắng (Shiro-Arita)

Trong quá trình phát triển, gốm sứ Arita đã tạo ra một nhánh riêng với tên gọi Shiro-Arita, hay còn được biết đến với cái tên gốm sứ Arita trắng. Đây là dòng sản phẩm tinh xảo, mang phong cách tối giản với gam màu chủ đạo là trắng tinh khôi.

Nguồn gốc của Shiro-Arita bắt nguồn từ nhu cầu tạo ra những món đồ gốm cao cấp phục vụ đời sống tinh thần của tầng lớp quý tộc Nhật Bản. Những chiếc bát, chén trắng tinh khiết trở thành biểu tượng của sự thanh lịch, giản dị, đề cao triết lý sống nhã nhặn và tự nhiên.

Đặc trưng của dòng Shiro-Arita chính là lớp men trắng sứ không tì vết, mịn như ngọc. Họa tiết trang trí duy nhất là những đường vẽ mực đen hoặc xanh lam mảnh khảnh, cuộn lượn theo phong cách “unden”. Sản phẩm điển hình là bộ trà lưu truyền Hirasawa, với thiết kế đơn giản nhưng toát lên vẻ hài hòa tuyệt đỉnh.

Gốm Ido màu xanh lam (Ido-Sometsuke)

Trong làng gốm Arita, dòng gốm Ido-Sometsuke hay còn gọi là gốm xanh lam Ido cũng chiếm một vị trí đặc biệt. Xuất hiện từ những năm đầu thế kỷ 17, loại gốm này mang dấu ấn của nghệ nhân Hồi giáo Gorobyoye Shonsui được mời từ Trung Quốc sang chỉ dạy kỹ thuật.

Đặc điểm nổi bật của Ido-Sometsuke chính là kỹ thuật trang trí hoa văn bằng màu lam với các đường nét khỏe khoắn, dứt khoát mang phong cách triều đại Minh, Nam Kinh – Trung Quốc. Trên nền gốm màu trắng tinh khiết, những hình ảnh rồng, phụng, hoa lá được thể hiện một cách mạnh mẽ, đậm chất Á Đông.

Mặc dù chỉ sử dụng gam màu lam đơn sắc, những sản phẩm Ido-Sometsuke vẫn toát lên vẻ đẹp cao quý, sang trọng. Những chiếc bình, lư, đĩa sứ lớn thường là đạo cụ trang trí trong chùa viện hoặc làm quà tặng cho các nhà vua, quan lại thời xưa.

> Đọc thêm bài viết khác: trà giảm mỡ bụng nhật bản chất lượng

Những tác phẩm gốm sứ Arita nổi tiếng

1. Bộ sứ đĩa hình mặt trời (Large dish with dragon and sun design)

Xuất hiện vào khoảng năm 1660, đây là một trong những tác phẩm gốm sứ Arita nổi tiếng nhất của dòng Ido-Sometsuke. Đĩa sứ có đường kính lớn, trên mặt trang trí những hình rồng và đĩa mặt trời bằng màu lam tuyệt đẹp.

Điểm ấn tượng của tác phẩm nằm ở kỹ thuật đường nét tỉ mỉ, hoa văn sắc sảo cùng cấu trúc bố cục liên kết hài hòa. Nét vẽ rực rỡ, cuồn cuộn hình rồng đang bao quanh mặt trời khiến cho tác phẩm tỏa ra sức sống, sự đằm thắm đầy mãn lực.

Tác phẩm này hiện đang được bảo tồn và trưng bày tại Bảo tàng gốm Arita, đồng thời được công nhận là Bảo vật Quốc gia của Nhật Bản nhờ giá trị nghệ thuật cao cả.

2. Bộ ấm trà & tách trà sứ trắng Nabeshima (Nabeshima Shiro-Arita)

Đây là tác phẩm tiêu biểu thuộc dòng gốm trắng Shiro-Arita dành riêng cho gia tộc Nabeshima thời Tokugawa. Bộ ấm trà và tách trà được chế tác tinh xảo với lớp men sứ trắng ngà kết hợp những đường vẽ mực mảnh mai.

Trên bề mặt của từng sản phẩm, nghệ nhân đã khéo léo xếp đặt những họa tiết con bướm, hình học, cành lá tỉ mỉ trong thước phim vẽ “undensu”. Thiết kế đơn giản song tinh tế, thể hiện tinh thần quân bình, tĩnh lặng và ưu việt trong phong cách trà đạo truyền thống.

Bộ đồ trà Nabeshima được xem là tuyệt phẩm tiêu biểu của dòng gốm sứ trắng Shiro-Arita và đã có tác động lớn đến phong trào uống trà đạo tại Nhật Bản.

Qua bao thế kỷ lịch sử, gốm sứ Arita vẫn khẳng định được vị trí đẳng cấp của mình trong làng nghệ thuật gốm sứ Nhật Bản và trên toàn thế giới. Từ dòng gốm truyền thống đến sứ trắng tinh khiết, từ những tác phẩm được tô điểm bởi đường nét dứt khoát đậm chất Á Đông đến sự tối giản tinh tế trong phong cách Shiro-Arita, Arita luôn tạo được dấu ấn riêng với chất liệu và kỹ thuật chế tác đặc trưng.

Ngày nay, những làng nghề gốm Arita vẫn đang không ngừng phát triển với những sáng tạo mới cùng nỗ lực gìn giữ những giá trị cốt lõi. Gốm sứ Arita không chỉ đơn thuần là đồ trang trí mà còn là sự giao thoa tinh tế giữa tâm linh, triết lý sống và giá trị thẩm mỹ cao đẳng của nền văn hóa Nhật Bản.